Ψάρια και φορολογικό σύστημα(*)

Στον κ. Κ., τον στοχαστή, πήγε ο μαθητής Τίφ και τού είπε:

- Θέλω να μάθω την αλήθεια.

- Ποιάν αλήθεια; Η αλήθεια είναι γνωστή.

Θέλεις να να μάθεις την αλήθεια για το εμπόριο ψαριών;

Ή μήπως θέλεις να μάθεις την αλήθεια για το φορολογικό σύστημα;

Αν, μαθαίνοντας την αλήθεια για το εμπόριο ψαριών, πάψεις να πληρώνεις ακριβά τα ψάρια τους, τότε δεν θα σού πουν ποτέ την αλήθεια, είπε ο κ. Κ.

- - - - - - - - - - - - - - -
(*) Ο Μπρέχτ δεν είχε βάλει τίτλο σ' αυτήν την ιστορία.
Οι εκδότες της ελληνικής έκδοσης έβαλαν ως τίτλο της το: «Για την αλήθεια».
Εμείς προτιμήσαμε κάτι πιό επίκαιρο ως τίτλο...

Ο κ. Κ. οδηγεί αυτοκίνητο

Ο κ. Κ. έμαθε να οδηγεί αυτοκίνητο, στην αρχή όμως, δεν τα πήγαινε πολύ καλά.
Μόλις έμαθα να οδηγώ ένα αυτοκίνητο, δικαιολογήθηκε.
Πρέπει όμως να μπορείς να οδηγείς δύο αυτοκίνητα...
Δηλαδή κι αυτό που πάει μπροστά από το δικό σου.
Μονάχα όταν παρακολουθείς κάτω από ποιές συνθήκες πορεύεται το αυτοκίνητο που πάει μπροστά σου και σταθμίζεις τα εμπόδια που αντιμετωπίζει, τότε μόνο ξέρεις πώς πρέπει να οδηγείς εσύ σε σχέση με το άλλο αυτοκίνητο.

Η εξυπηρέτηση των συμφερόντων

Ο βασικός λόγος που μάς υποχρεώνει να υπηρετούμε τα συμφέροντα είναι ότι ένας μεγάλος αριθμός από σκέψεις δεν είναι δυνατόν να γίνουν, γιατί είναι αντίθετες στα συμφέροντα αυτών που σκέφτονται.
Όταν δεν μπορούμε να υπηρετήσουμε τα συμφέροντα είναι ανάγκη να τα δείχνουμε και να τονίζουμε την πολλαπλότητά τους.
Μονάχα έτσι μπορεί αυτός που σκέφτεται να κάνει σκέψεις που υπηρετούν τα συμφέροντα των άλλων, γιατί πιό εύκολα μπορεί κανείς να σκέφτεται τα ξένα συμφέροντα παρά να ζει δίχως συμφέροντα.

Η κότα με τα τρία πόδια(*)

Ο κ. Κ. κοίταζε τη ζωγραφιά που είχε κάνει η ανεψιά του.
Έδειχνε μιά κότα που πετούσε πάνω από την αυλή.
- Γιατί η κότα έχει τρία πόδια; ρώτησε ο κ. Κ.
- Μα οι κότες δεν μπορούν να πετάξουν..., αποκρίθηκε η μικρή καλλιτέχνις,
... της χρειάζεται λοιπόν ένα τρίτο πόδι για να πάρει φόρα.
- Χαίρομαι που ρώτησα, είπε ο κ. Κ.
- - - - - - - - - - - - - - -
(*) Ο Μπρέχτ δεν είχε βάλει τίτλο σ' αυτήν την ιστορία.
Οι εκδότες της ελληνικής έκδοσης έβαλαν ως τίτλο της το: «Ο κ. Κ. και η ζωγραφική της ανηψιάς του».
Εμείς προτιμήσαμε το ...ψαχνό ως τίτλο. 

Δωροδοκία... χρήμα-εξουσία-ληστεία(*)

Όταν ο κ. Κ. έτυχε να μιλήσει σε μιά συντροφιά της εποχής του για την καθαρή γνώση, ανάφερε ότι αυτήν μπορεί να την αποχτήσει κανείς μονάχα σαν καταπολεμήσει τη δωροδοκία.
Ρώτησαν τότε μερικοί τον κ. Κ. πάνω στην κουβέντα, τί είν' εκείνο που χαρακτηρίζει την δωροδοκία.
Το χρήμα, αποκρίθηκε γρήγορα ο κ. Κ.
Τότε όλοι απόρησαν κι άρχισαν τα "ά!" και τα "ού!", μερικοί μάλιστα κούνησαν το κεφάλι τους αγαναχτισμένοι.
Αυτό δείχνει ότι όλοι περίμεναν ν' ακούσουν κάτι πιο ραφινάτο. Κι έτσι ομολόγησαν την επιθυμία τους: Ότι δηλαδή θα ήθελαν αυτοί που δωροδοκούνται να δωροδοκούνται με κάτι πιο ραφινάτο, πνευματικό, κι έτσι δεν θα ήθελαν να κατηγορήσουν κάποιον που δωροδοκήθηκε, ότι του λείπει το μυαλό.
Λένε ότι πολλοί δωροδοκούνται με τιμές και αξιώματα, που θα πει «όχι με λεφτά». Κι ενώ παίρνουν πίσω τα λεφτά από ανθρώπους που αποδείχτηκε ότι τα καταχράστηκαν, εκείνους που -το ίδιο καταχρηστικά- δέχτηκαν τιμές και αξιώματα δεν τους πειράζουν.
Γιαυτό και πολλοί που κατηγορήθηκαν ότι είναι εκμεταλλευτές, προτιμούν να μάς κάνουν να  πιστέψουμε ότι πήραν τα λεφτά για να μπορέσουν να κυβερνήσουν αντί να κατηγορηθούν ότι κυβέρνησαν για ν' αποκτήσουν λεφτά.
Ωστόσο ακόμα κι εκεί που το χρήμα ταυτίζεται με την εξουσία, η εξουσία δεν είναι κάτι που μπορεί να δικαιολογήσει τη ληστεία.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
(*) Ο Μπρέχτ δεν είχε βάλει τίτλο σ' αυτήν την ιστορία.
Ο τίτλος "διαφθορά" είναι των εκδοτών του βιβλίου, από την έκδοση του 1967 και μετά.
Εμείς προσθέσαμε τα υπόλοιπα του τίτλου.
Η επισήμανση της τελευταίας φράσης είναι επίσης δική μας και όχι του πρωτοτύπου.

Φιλική εξυπηρέτηση

Σαν παράδειγμα για τον σωστό τρόπο να βοηθάς τους φίλους ο κ. Κ. αφηγήθηκε τούτη την ιστορία:
Πήγαν κάποια παλικάρια σ' έναν γέρο Άραβα και του είπαν:
- Ο πατέρας μας πέθανε. Μας άφησε κληρονομιά δεκαεφτά γκαμήλες και στη διαθήκη του ορίζει να πάρει ο μεγαλύτερος τις μισές, ο δεύτερος το ένα τρίτο και ο μικρότερος το ένα ένατο. Τώρα δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε στη μοιρασιά, βγάλε λοιπόν εσύ την απόφαση.
Ο Άραβας σκέφτηκε και είπε:
- Καθώς βλέπω για να κάνετε σωστή μοιρασιά, σάς χρειάζεται άλλη μιά γκαμήλα. Εγώ έχω μιά μονάχα, μά... ας είναι, σάς την παραχωρώ. Πάρτε την, κάντε τη μοιρασιά και φέρτε σε μένα ό,τι περισσέψει.
Τα παλικάρια πήραν την γκαμήλα,  τον ευχαρίστησαν για τη φιλική εξυπηρέτηση και μοίρασαν μετά τις δεκαοχτώ γκαμήλες, έτσι που ο μεγαλύτερος πήρε τις μισές, που ήταν εννιά, ο δεύτερος το ένα τρίτο, που ήταν έξη, και ο μικρότερος το ένα ένατο που ήταν δυό.
Σαν χώρισαν όμως τις γκαμήλες είδαν με απορία ότι μία τους περίσσευε.
Αυτή την επέστρεψαν στον γέρο φίλο τους και τον ευχαρίστησαν πάλι.
Ο κ. Κ. είπε ότι αυτή ήταν μιά σωστή φιλική εξυπηρέτηση, γιατί δεν απαιτούσε μεγάλες θυσίες.

Αίσθημα δικαιοσύνης

Ο οικοδεσπότης του κ. Κ. είχε ένα σκύλο, που παρουσιάστηκε μιά μέρα με σκυμμένο το κεφάλι σαν ένοχος.
- Κάτι έχει κάνει, πρέπει αμέσως να του μιλήσετε με αυστηρότητα και πικρία!
είπε ο κ. Κ.
- Ναι μα δεν ξέρω τί έχει κάνει,
δικαιολογήθηκε ο οικοδεσπότης.
- Αυτό δεν το ξέρει ο σκύλος,
επέμενε ο κ. Κ.,
πρέπει να εκφράσετε αμέσως τη δυσαρέσκειά σας, αλλοιώς θα πληγωθεί το αίσθημα δικαιοσύνης του.

Αγάπη για την πατρίδα (μίσος για τους πατριδολάτρες)

Ο κ. Κ. δεν τό 'κρινε απαραίτητο να ζει σε μιά συγκεκριμένη χώρα.
Έλεγε: Παντού μπορώ να πεινάσω.
Κάποτε όμως έλαχε να περνάει από μιά πόλη που την είχε κυριέψει ο εχθρός της χώρας που ζούσε. Τον πλησίασε τότε ένας αξιωματικός του εχθρού και τον ανάγκασε να κατεβεί από το πεζοδρόμιο.
Ο κ. Κ. κατέβηκε και διαπίστωσε ξαφνικά ότι είχε αγανακτήσει ενάντια σ' αυτόν τον άνθρωπο, και μάλιστα όχι μόνον ενάντια στον άνθρωπο μα, προπαντός, ενάντια στη χώρα που ανήκε ο άνθρωπος αυτός, τόσο που ευχήθηκε να γίνει ένας σεισμός και να την καταπιεί.
Γιατί, ρώτησε ο κ. Κ., έγινα εθνικιστής εκείνη τη στιγμή;
Γιατί συνάντησα έναν εθνικιστή.
Μα γιαυτό ακριβώς πρέπει να εξολοθρεύουμε τη βλακεία: Γιατί κάνει βλάκες αυτούς που τη συναντούν.

Αυτός που υπηρετεί το σκοπό του

Ο κ. Κ. έβαλε τα παρακάτω ερωτήματα:
Κάθε πρω'ί' ο γείτονάς μου ακούει μουσική απ' ένα γραμμόφωνο.
Γιατί ακούει μουσική;
Γιατί γυμνάζεται, καθώς μαθαίνω.
Και γιατί γυμνάζεται;
Γιατί του χρειάζεται δύναμη, καθώς μού λένε.
Καλά, και γιατί του χρειάζεται η δύναμη;
Γιατί πρέπει να νικήσει τους εχθρούς του στην πόλη, καθώς λέει.
Γιατί πρέπει να νικάει τους εχθρούς του;
Γιατί θέλει να φάει, καθώς μαθαίνω.

Όταν ο κ. Κ. τ' άκουσε όλ' αυτά, ότι δηλαδή ο γείτονάς του άκουγε μουσική για να γυμνάζεται, γυμνάζονταν για να είναι δυνατός, ήθελε να είναι δυνατός για να νικάει τους εχθρούς του, νικούσε τους εχθρούς του για να τρώει, έβαλε τούτο το ερώτημα:
Καλά, γιατί τρώει;

Πρόταση για την περίπτωση που δεν θα προσέξουν την πρόταση

Ο κ. Κ. συμβούλευε να προσθέτουμε, αν είναι δυνατό σε κάθε πρόταση, καλού-κακού και μιάν άλλη, για την περίπτωση που οι άνθρωποι δεν θα προσέξουν την πρόταση.

Όταν λογουχάρη πρότεινε σε κάποιον που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση ένα συγκεκριμένο τρόπο δράσης που έβλαφτε τους άλλους όσο το δυνατό λιγότερο, τού έδειχνε ταυτόχρονα κι έναν άλλο τρόπο, λιγότερο ακίνδυνο, όχι όμως και τον πιο σκληρό απ' όλους.

Αυτός που δεν είναι έτοιμος για όλα, έλεγε, θα πρέπει να κάνει τουλάχιστον το λιγότερο.

Κουβέντες

- Εμείς οι δυό δεν έχουμε τίποτα να πούμε,

είπε ο κ. Κ. σε κάποιον.

- Γιατί;

ρώτησε ο άλλος τρομαγμένος.

- Γιατί όταν είμαι μαζί σου, δεν λέω καμμιά λογική κουβέντα,

παραπονέθηκε ο κ. Κ.

- Μα αυτό δεν μέ ενοχλεί καθόλου,

τον παρηγόρησε ο άλλος.

- Τό πιστεύω,

είπε με πικρία ο κ. Κ.,

ενοχλεί όμως εμένα.

Επιτυχία

O κ. Κ. είδε μιά ηθοποιό να περνάει κι είπε:

- Είναι όμορφη.

- Τελευταία είχε επιτυχία χάρη στην ομορφιά της,

τον πληροφόρησε ο συνοδός του.

Ο κ. Κ. φουρκίστηκε κι είπε:

- Όχι! Είναι όμορφη γιατί είχε επιτυχία!

Οι δυό οδηγοί

Όταν ρώτησαν κάποτε τον κ. Κ. για τον τρόπο δουλειάς δυό ανθρώπων του θεάτρου, εκείνος έκανε τούτη τη σύγκριση:

Γνωρίζω κάποιον οδηγό που ξέρει καλά τον κώδικα κυκλοφορίας, φρενάρει όταν πρέπει και ξέρει να χρησιμοποιεί τον κώδικα για το καλό του.

Είναι μάστορης στο να πατάει γκάζι και μετά να κατεβαίνει πάλι σε μιά κανονική ταχύτητα, να μην κουράζει την μηχανή του αυτοκινήτου του κι έτσι κατορθώνει πάντα να πορεύεται προσεχτικά και τολμηρά ανάμεσα στα άλλα οχήματα.

Ένας άλλος οδηγός που γνωρίζω, χρησιμοποιεί μιάν άλλη μέθοδο.

Περισσότερο από το δικό του αμάξι ενδιαφέρεται για ολάκερη την κυκλοφορία και θεωρεί τον εαυτό του ένα μικρό κομμάτι της.

Δε νοιάζεται ούτε να χρησιμοποιήσει τα δικαιώματα που έχει ούτε και να προβάλει ιδιαίτερα τον εαυτό του.

Οδηγεί πάντα στο ίδιο πνεύμα με τον οδηγό που πάει μπροστά του και μ' εκείνον που έρχεται πίσω του και η μόνιμη ικανοποίησή του είναι να μπορούν να πορεύονται όλα τα αμάξια μαζί και οι πεζοί.

Μορφή και περιεχόμενο

Ο κ. Κ. παρατηρούσε έναν πίνακα που έδινε σε μερικά αντικείμενα μιά πολύ ιδιότυπη μορφή.

Και ο κ. Κ. είπε:

Μερικοί καλλιτέχνες, όταν μελετούν τον κόσμο, την παθαίνουν όπως και πολλοί φιλόσοφοι. Καθώς μοχθούν για την μορφή, τους ξεφεύγει το περιεχόμενο.

Κάποτε δούλευα σ' έναν κηπουρό.

Μια μέρα μού δίνει ένα ψαλίδι και μού λέει να κλαδέψω μιά δάφνη. Την δάφνη την είχαν μέσα σε μια γλάστρα και τη δάνειζαν σε διάφορες εκδηλώσεις. Γιαυτό κι έπρεπε να' ναι στρογγυλή σαν σφαίρα.

Άρχισα παρευθύς να κλαδεύω τ' αγριόκλαδα, παιδευόμουν ώρες ολόκληρες, μα δεν κατάφερα τίποτα. Κάποτε κλάδευα τη μία πλευρά περισσότερο, κάποτε την άλλη. Όταν στο τέλος κατόρθωσα να την στρογγυλέψω η σφαίρα είχε γίνει μικρή σαν σβώλος.

Ο κηπουρός μού είπε απογοητευμένος:

- Καλά... Βλέπω τη σφαίρα... Πού είναι όμως η δάφνη;

Πείνα

Σε μιά ερώτηση σχετικά με την πατρίδα o κ. Κ. έδωσε τούτη την απάντηση:

Παντού μπορώ να πεινάσω.

Ένας προσεχτικός ακροατής ρώτησε τότε τον κ. Κ. πώς γίνεται να λέει ότι πεινάει, όταν στην πραγματικότητα έχει να φάει.

Ο κ. Κ. δικαιολογήθηκε λέγοντας:

Προφανώς ήθελα να πω ότι μπορώ να ζήσω παντού όπου υπάρχει πείνα, φτάνει να θέλω να ζήσω.

Ομολογώ ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο πεινάω εγώ ο ίδιος και στο να ζω σε τόπο όπου ο κόσμος πεινάει.

Ας μου επιτραπεί ωστόσο ν' αναφέρω ως ελαφρυντικό μου το γεγονός ότι το να ζω σε τόπο όπου υπάρχει πείνα είναι για μένα, αν όχι τόσο κακό όσο να πεινάω ο ίδιος, όμως πολύ κακό.

Στο κάτω-κάτω για τους άλλους δεν έχει τόση σημασία αν εγώ πεινάω, έχει όμως μεγάλη σημασία ότι είμαι εναντίον της πείνας.

To αβοήθητο παιδί

O κ. K. μιλούσε για την κακή συνήθεια των ανθρώπων να καταπίνουν σιωπηρά την αδικία που τους κάνουν κι αφηγήθηκε τούτη την ιστορία:

Κάποιος περαστικός είδε ένα παιδί να κλαίει και το ρώτησε τί το βασάνιζε.

- Νά! είχα δυό γρόσια για να πάω στον κινηματογράφο, μα ήρθε ένα αγόρι κι άρπαξε το ένα από το χέρι μου, αποκρίθηκε το παιδί.

- Καλά και δεν φώναξες βοήθεια; ρώτησε ο άνθρωπος

- Πως... Φώναξα! είπε το παιδί κι άρχισε τώρα να κλαίει λίγο πιο δυνατά.

- Και δεν σ' άκουσε κανένας; ξαναρώτησε τώρα ο άνθρωπος και χάϊδεψε στοργικά το παιδί.

- Όχι! αποκρίθηκε εκείνο κλαίγοντας με αναφυλλητά.

- Δεν μπορείς να φωνάξεις πιό δυνατά; ρώτησε ο άνθρωπος.

- Όχι! αποκρίθηκε το παιδί, που, βλέποντας τον άνθρωπο να χαμογελάει, είχε αρχίσει πάλι να ελπίζει.

- Τότε δώσε μου και τ' άλλο! είπε ο άνθρωπος.

Πήρε και το τελευταίο γρόσι από το χέρι του παιδιού και συνέχισε ξένοιαστος το δρόμο του.